Au-dessus de ceux-la s'élève un pouvoir immense et tutélaire
Alexis de Tocqueville: De la démocratie en Amérique
Zo'n 2000 jaar geleden was heel Gallië onder de heerschappij van Rome.
Nou ja, behalve dan een kleine enclave die moedig weerstand bleef bieden aan de overweldigers.
Wie kent niet dit verhaal van de stripheld Asterix.
Wat toen Rome was is nu Brussel. En ondanks de eurofilie van veel Fransen zijn er ook nu nog
steeds kringen die zich verzetten tegen de ergerlijkste vormen van Europeese bedilzucht.
Bijvoorbeeld de piloten die met ultra lichte toestelletjes vliegen en verenigd zijn
in de FFPULM (Fédération Française d’Ultra Léger Motorisé). Europa was van plan om de
opleidingseisen, die voor deze vliegtuigjes nationaal geregeld waren, binnen een Europees
regime te brengen. Wat dat precies betekent komt aan de orde in het essay 'Vlieginstructie'
maar hier meld ik alvast dat het voor de club reden was om zich er met hand en tand tegen
te verzetten.
In het heetst van de strijd opende hun maandblad - de Fransen kennen hun klassieken - met:
'Au-dessus de ceux-la...' uit het kopje hierboven.
Voor diegene die ondanks 12 jaar algemeen vormend onderwijs het Frans niet voldoende beheerst,
hieronder de vertaling van de hele alina:
Boven hen torent een immens en bevoogdend machtsapparaat uit dat over het wel en wee
waakt, dat alles voorziet en alles regelt. Zij is absoluut, nauwkeurig, regelmatig,
vooruitziend en zachtmoedig. … Zo maakt zij het gebruik van de vrije wil elke dag minder nuttig
en zeldzamer; zo dringt zij die wil binnen een kleinere ruimte terug en ontneemt zij geleidelijk
elke burger het gebruik van zijn eigen vermogens. …’
Na zo om de beurt elk individu in zijn machtige handen te hebben genomen en hem naar zijn wens
te hebben gekneed, strekt de soeverein zijn tengels uit naar de samenleving in haar geheel;
hij bedekt de oppervlakte ervan met een netwerk van futiele, gecompliceerde, minutieuze en
uniforme regels, waardoorheen de origineelste geesten en de krachtigste zielen zich geen weg
weten te banen om de massa te overtreffen; hij breekt de wil niet, maar hij verzacht, buigt en
leidt hem; hij dwingt zelden te handelen, maar hij verzet zich zonder onderbreking tegen wat
men onderneemt; hij vernietigt niet, hij verhindert het ontstaan; hij tiranniseert niet,
hij hindert, toomt in, verzwakt, smoort, versuft en reduceert ten slotte elke natie tot niet
meer dan een kudde timide en bedrijvige dieren, waarvan de overheid de herder is.’
Dat 'netwerk van futiele, gecompliceerde, minutieuze en
uniforme regels' van de overheid heeft ons verleerd om zelf voor onze eigen veiligheid
en welzijn te zorgen.
Dat gaan we verder uitwerken maar daarvoor zijn er drie vragen te beantwoorden.
In zijn onvolprezen werk 'On Freedom' zegt John Stuart Mill:
'The only part of the conduct of anyone, for which he is
amenable to society, is that which concerns others. In the part which merely concerns himself,
his independence is, of right, absolute.' (1)
Aangezien er in Nederland nog nooit iemand gewond raakte of dodelijk getroffen is door
een neervallend ultralicht vliegtuigje heeft de staat zich dus volgens dit adagium niet te
bemoeien met de opleidingseisen voor het vliegbrevet en ook niet met vliegmedische keuringen.
Deze betutteling heeft negatieve gevolgen voor de veiligheid, de kosten en het plezier
van de vlieger.
Bij het wegverkeer ligt dat deels anders. Maar zelfs hier kan je nog wel bezwaar maken tegen
bijvoorbeeld de draagplicht van autogordels. Die verhoogt de veiligheid van anderen niet,
integendeel. Uit een TNO-studie (1990) bleek namelijk dat een automobilist die zijn gordel
om heeft sneller en roekelozer rijdt omdat hij zich veiliger voelt (2). En nadat aanvankelijk
krampachtig gepoogd is met behulp van statistieken aan te tonen dan het dan toch in ieder
geval veiliger is voor de drager zelf bleek al snel dat dit niet altijd zo was. En buitenlands
onderzoek toonde aan dat het de veiligheid van de drager zelfs verminderde.
Fabrikanten zijn doorgaans niet geneigd om extra veiligheidsattributen in hun auto's te bouwen
als daar niet voldoende vraag naar is. In het geval van de gordels moest er dus een pressiegroep
aan te pas komen die de overheid er toe bracht ze verplicht te stellen. Later bleek bij
het populair worden van de airbag dat dit soort ontwikkelingen ook best zonder overheidsdwang
mogelijk is.
In de gezondheidszorg speelt iets dergelijks. Steeds vaker wordt aangetoond dat leefstijl
een enorme invloed op de fysieke en psychische gesteldheid heeft. Maar de beschikbaarheid
van het farmaceutisch alternatief en het feit dat de kosten door de totale gemeenschap worden
gedragen en nauwelijks meer door het individu, heeft de wereld niet alleen steeds duurde maar
zelfs zieker gemaakt. De zorg zal binnenkort dan ook volledig onbetaalbaar worden.(3) Nog
zekerder ben ik er van, het is tenslotte mijn metier, dat de staat zich niet met onderwijs zou
moeten bemoeien. Ook dit is funest voor de kwaliteit zowel als de kosten
In een essay over economie zal ik aantonen dat het totaal onnodig is dat mensen meer dan 15
uur in de week werken, zoals Keynes 100 jaar geleden al voorzag en mijn kinderen inmiddels
bewijzen. In de tijd die over blijft zouden ouders thuisonderwijs kunnen verzorgen dat,
naar meermalen is aangetoond, tot betere resultaten leidt (+2σ). Veel van de overbodig
geworden schoolmeester kunnen dan productief werk gaan doen en een klein deel van hen zou
zich kunnen vestigen als ZZP-er om mensen met een bepaalde leerbehoefte kortdurend bij te staan.
Alle beroepsopleidingen kunnen verder worden verzorgd door de bedrijven die de betreffede
vakmensen nodig hebben en die, anders dan het traditionele onderwijs, niet gauw geneigd zullen
zijn hun curriculi met overbodige kennis op te tuigen.
Op de rijksbegroting voor 2020 staat 1.213 miljard aan uitgaven voor zorg en onderwijs samen.
Dat is ruim 40% van de totale begroting. Een bedrag van ongeveer 75.000 per persoon per jaar.
Tel je daar de uitgaven voor sociale zekerheid bij op dan kom je op 75% van de begroting.
Daarmee zitten we in de groep landen met de hoogste belastingdruk: 41 procent bij een gemiddeld
nettoloon: 26.000 euro p.p. Dat het anders kan bewijst Zwitserland (niet EU) met een belastingdruk
van 2 procent bij een gemiddeld nettoloon: 71.600 euro p.p.
De Tocqueville was, naar mijn mening, zelfs nog te optimistisch. De kudde heeft inmiddels
het vrije veld verruild voor de megastal. Daar is men men beschut tegen weer en wind. Het is niet
meer nodig om naar nieuw onbegraasd terrein te trekken want het voedsel wordt van heinde
en ver aangevoerd een voorgeschoteld. Tegen vrijwel elk denkbaar kwaaltje is een vaccin
beschikbaar zodat je bijna alleen nog maar vroegtijdig kan sterven aan welvaartsziekten.
En de herders; onze leiders dus? Zij zijn gekozen uit datzelfde verweekte millieu en hoe meer ze
beloven, hoe meer stemmen. Met hun gedegenereerde ruggegraat zijn ze niet in staat weerstand te
bieden tegen de vele pressiegroepen. Ook al niet omdat de luidkeels geuite eisen van het volk
nog eens extra versterkt worden door de mediamegafoon. Zo gaat de democratie ten onder
aan democratie.
Maar laten we positief eindigen. De origineelste geesten en krachtigste zielen zoals de Tocqueville ze noemt kunnen nog best weg uit de kudde. Het pad op dat leidt naar die overdrachtelijke Gallische enclave, het 'New Atlantis' van Ayn Rand, een eigen Two Sigma domein.